رانندگی در جاده‌ها و بزرگراه‌ها یکی از لذت‌های خودروسواری است، اما گاهی مشکلات ناگهانی در فرمان می‌تواند تجربه رانندگی را آزاردهنده یا حتی خطرناک کند. یکی از رایج‌ترین مشکلات، لرزش فرمان هنگام ترمز گرفتن در سرعت‌های بالا است. این لرزش معمولاً نشان‌دهنده‌ی یک مشکل در سیستم ترمز، چرخ‌ها یا جلوبندی خودرو است و نباید نادیده گرفته شود.
اگر تجربه کرده باشید که هنگام ترمز گرفتن در سرعت حدود ۸۰ تا ۱۲۰ کیلومتر بر ساعت، فرمان شروع به لرزش می‌کند، احتمالاً خودتان هم نگران شده‌اید. در ادامه دلایل علمی و عملی این لرزش را بررسی می‌کنیم و روش‌های رفع آن را به‌صورت کاربردی توضیح می‌دهیم.
علت اصلی لرزش فرمان: تاب داشتن دیسک ترمز
یکی از رایج‌ترین دلایل لرزش فرمان هنگام ترمز، تاب برداشتن دیسک ترمز است. دیسک ترمز، قطعه‌ای است که لنت ترمز با آن تماس دارد و خودرو را متوقف می‌کند. در اثر حرارت زیاد، ترمزگیری‌های مکرر و فشار بالا، دیسک دچار تاب می‌شود و سطح آن از حالت ایده‌آل خارج می‌گردد.
تاب کوچک دیسک باعث می‌شود که لنت‌ها به‌صورت یکنواخت با دیسک تماس نداشته باشند. نتیجه آن، انتقال لرزش به فرمان است. حتی تابی به اندازه ۰.۰۵ میلی‌متر هم قابل حس است، به ویژه در سرعت‌های بالاتر که نیروهای چرخشی بیشتر هستند.
سایر دلایل لرزش فرمان هنگام ترمز گرفتن
عبارتند از:
سایش نامتوازن لنت‌ها
لنت ترمز اگر به‌صورت غیرمتوازن ساییده گردد یا کیفیت پایینی داشته باشد، باعث فشار نابرابر روی دیسک می‌شود. این مشکل مخصوصاً در خودروهای با ترمز دیسکی جلو بسیار محسوس است و در سرعت‌های بالا لرزش فرمان را تشدید می‌کند.
چرخ‌های بالانس نشده یا لاستیک نامناسب
چرخ‌ها باید به دقت بالانس شوند. اگر بالانس نباشند، لرزش فرمان حتی در رانندگی معمولی هم احساس می‌شود، ولی هنگام ترمز گرفتن شدت می‌یابد. همچنین لاستیک‌های فرسوده یا ترک‌خورده می‌توانند عامل لرزش باشند.
خرابی جلوبندی یا قطعات فرمان
جلوبندی خودرو شامل قطعاتی مثل سیبک‌ها، بوش‌ها، کمک‌فنر و میل تعادل است. اگر هرکدام از این قطعات فرسوده یا شل باشند، لرزش چرخ‌ها مستقیماً به فرمان منتقل می‌شود. معمولاً در خودروهای با کارکرد بالا، این مشکل با هر ترمز شدید تشدید می‌شود.
گیر کردن پیستون کالیپر ترمز
کالیپر ترمز وظیفه دارد لنت‌ها را روی دیسک فشار دهد و سپس آزاد نماید. اگر پیستون گیر کند یا به‌خوبی حرکت نکند، لنت‌ها همواره در تماس با دیسک هستند. این تماس دائمی باعث داغ شدن دیسک و تاب برداشتن آن می‌شود و در نهایت لرزش فرمان را ایجاد می‌کند.
کم بودن یا نامناسب بودن روانکارهای چرخ و ترمز
اگر بلبرینگ‌ها یا اجزای سیستم ترمز به‌درستی روغن‌کاری نشده باشند، اصطکاک غیرمتوازن ایجاد می‌شود. این اصطکاک غیرعادی هنگام ترمز شدید، لرزش فرمان را تشدید می‌کند.
نحوه تشخیص علت لرزش فرمان
برای یافتن علت دقیق، مراحل زیر پیشنهاد می‌شود:
تست ترمز در سرعت پایین و بالا: اگر لرزش فقط در سرعت بالا و هنگام ترمز ایجاد شود، مشکل غالباً از دیسک یا لنت‌ها است.
بررسی بالانس چرخ‌ها: چرخ‌ها را روی دستگاه بالانس قرار دهید. اگر حتی در رانندگی معمولی لرزش وجود دارد، مشکل از چرخ‌هاست.
بررسی جلوبندی: سیبک‌ها، بوش‌ها و میل تعادل را از نظر فرسودگی و شل بودن بررسی کنید.
بازرسی کالیپر ترمز: بررسی کنید که پیستون‌ها آزادانه حرکت می‌کنند و لنت‌ها به‌صورت متعادل روی دیسک قرار دارند.
راهکارهای رفع لرزش فرمان
تراش دادن دیسک ترمز: اگر دیسک دچار تاب جزئی شده باشد، تراشیدن سطح دیسک می‌تواند مشکل لرزش را برطرف کند. تراش باید دقیق و با ماشین تراش استاندارد انجام گردد تا دیسک نازک یا ضعیف نشود.
تعویض دیسک و لنت: اگر دیسک یا لنت خیلی فرسوده یا تاب خورده باشد، تعویض آن‌ها بهترین گزینه است. معمولاً توصیه می‌شود دیسک‌ها و لنت‌ها به‌صورت جفت (دو چرخ یک محور) تعویض شوند تا تعادل و عملکرد ترمز حفظ شود.
بالانس و تنظیم چرخ‌ها: بعد از رفع مشکل ترمز، چرخ‌ها باید بالانس شوند و آج لاستیک‌ها بررسی گردد تا لرزش کاملاً رفع شود.
بررسی و تعویض قطعات جلوبندی: قطعاتی مثل سیبک فرمان، بوش‌ها و میل تعادل اگر فرسوده باشند، باید تعویض شوند تا فرمان هنگام ترمز گرفتن در سرعت بالا لرزش نداشته باشد.
استفاده از قطعات باکیفیت و استاندارد: لنت‌ها و دیسک‌های ارزان‌قیمت ممکن است تاب بیشتری بگیرند یا حرارت را به‌خوبی دفع نکنند. استفاده از برندهای معتبر عمر سیستم ترمز را افزایش می‌دهد و خطر لرزش را کاهش می‌دهد.
نکات ایمنی
- هیچ‌گاه لرزش فرمان را نادیده نگیرید؛ زیرا می‌تواند نشان‌دهنده‌ی نقص جدی سیستم ترمز باشد.
- ترمزگیری در سرعت بالا با فرمان لرزان، خطر تصادف را افزایش می‌دهد.
- نگهداری دوره‌ای و بررسی منظم سیستم ترمز، از هزینه‌های سنگین تعمیر و حوادث جلوگیری می‌کند.
نتیجه‌گیری
لرزش فرمان هنگام ترمز گرفتن در سرعت بالا یک مشکل رایج اما قابل رفع است. علت اصلی، تاب دیسک ترمز و سایش نامتوازن لنت‌هاست، اما چرخ‌های بالانس نشده، خرابی جلوبندی و مشکلات کالیپر نیز می‌توانند نقش داشته باشند. با بازرسی منظم، تعویض یا تراش دیسک، بالانس چرخ‌ها و استفاده از قطعات باکیفیت، می‌توان فرمانی روان و ایمن داشت و رانندگی بدون لرزش را تجربه کرد.